«محمد بن جریر طبری» در سال 224 ه. ق. در «آمل» یا «طبر» (استان مازندران) چشم به جهان گشود و در سال 310 ه. ق. (17 فوریه 923 میلادی، مطابق با 28 بهمن ماه) در شهر «بغداد» از دنیا رفت .

«طبری»، در شهرهای «آمل»، «ری»، و «بغداد زندگی کرده است .

وی در عین مورّخ بودن، مُفسّری پُرتوان نیز بود . «طبری»، کتاب «تاریخ طبری» (تاریخ الرُسُل و الملوک) را نگاشت که در آن وقایع به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال 302 ه. ق. را دربرمی گیرد . کتاب «تاریخ طبری»، مرجع عمده تاریخ ایران تا اوّل قرن چهارم ه. ق. است . همچنین این کتاب در واقع مأخذ عمده تمام کسانی واقع شده است که بعد از «طبری» به تألیف تاریخ اسلام اهتمام ورزیده اند .

«طبری»، عالِم بزرگ و توانا که به او عنوان «افضل العلما» را داده اند . اگر او کتابی را فقط یک بار می خواند، تمامی کتاب را حفظ می شد .

آثار

تاریخ الرسل و الملوک / تفسیر طبری / تهذیب آلاثار / تاریخ جهان در جهان

تفسیر طبری

«تفسیر طبری»، یکی از قدیمی ترین و جامع ترین تفسیرهای قرآن کریم، اثر «محمد بن جریر طبری» است، البته در خودِ تفسیر، عنوان اثر نیامده است، امّا در کتاب «تاریخ طبری» که آن را نیز «محمد بن جریر طبری» نوشته است، در ج 1، ص 89 ، آن را «جامع البیان عن تأویل آیه القرآن» نامیده و «یاقوت حموی» نیز در شرح احوال طبری (ج 18، ص 44)، همین نام را آورده است .

«تفسیر طبری» در 40 مجلّد به زبان عربی نگاشته شده و در قرن 4 به فرمان «منصور بن نوح سامانی» به دستیاری دانشمندان «ماوراء النهر» به زبان پارسی برگردانده شد .

«تفسیر طبری»، عمدتاً بر مبنای مرویات تفسیری از حضرت محمّد رسول الله (ص) و منقولات صحابه و تابعین، با ذکر سلسله ی سند کامل هر حدیث تدوین شده است . با وجود اینکه «طبری» در ذکر اسناد و روّات احادیث دقّت می کند، غالباً به صحّت و نقد سند اعتنایی ندارد، از این رو احادیث ضعیف السند و اسرائیلیات در «تفسیر طبری» فراوان دیده می شود .

نمونه ای از اسرائیلیات که با عصمت انبیاء منافات دارد، ذیل آیه 37 سوره احزاب (تفسیر طبری، ج 22، ص 10 – 11)، آیات 21 تا 25 سوره ص (تفسیر طبری، ج 23، ص 93 الی 96 و 174 الی 179) و آیه 24 سوره یوسف (تفسیر طبری، ج 12، ص 108 الی 110، و 239 الی 250) مشاهده کرد .

تاریخ الرُسُل و الملوک

کتاب «تاریخ الرُسُل و الملوک»، نوشته «محمد بن جریر طبری» که به زبان عربی نگاشته شده و به «تاریخ طبری» معروف است .

این کتاب به درخواست «منصور بن نوح سامانی» توسط «ابوعلی محمد بلعمی»، وزیر سامانیان، در سال 352 ه. ق. به فارسی ترجمه و نام «تاریخ بلعمی» برای این کتاب برگزیده شد .

به نقل از دایره المعارف اسلامی ... با دخل و تصرّف و ویرایش ... منیژه شهرابی